یک. بررسى سند زیارت عاشورا در کامل الزیارات
آنچه
که دانش رجال در میان شیعه و عامه درباره شخصیت ها آورده و رجال شناسان
بدان پرداخته اند بحث ارزشمند و گسترده اى است که سالیان دراز باید تا قدر و
منزلت اندکى از آنان را پى برد. امروزه اگر بر خوان گسترده حدیث شناسى
نشسته ایم، حاصل زحمات اندیشه ورانى است که روزگار سختى را گذراندند.
بررسى سند زیارت عاشورا، یکى از این نمونه هاست که ما به نقل آن پرداخته ایم.
شاید قدیمى ترین نقل زیارت عاشورا در کتاب ارزشمند کامل الزیارات نوشته
مرحوم «ابن قولویه قمى» آمده باشد که به دو طریق نقل شده است: «حدثنى حکیم
بن داودبن حکیم و غیره، عن محمدبن موسى الهمدانى، عن محمد بن خالد
الطیالسى، عن سیف بن عمیره و صالح بن عقبه، جمیعاً، عن علقمه بن محمد
الحضرمى، و محمدبن اسماعیل، عن صالح بن عقبه، عن مالک الجهنى، عن ابى جعفر
الباقر(علیه السلام)».
نقل مذکور یک طریق متصل و مسند از مرحوم ابن
قولویه تا به امام باقر(علیه السلام) است که در میانه سند محمدبن خالد
الطیالسى از دو تن از راویان به نام، این روایت را از علقمه بن محمد حضرمى
نقل مى کند.
و طریق دوم که مرسل مى باشد و آن نقل از محمدبن اسماعیل از
صالح بن عقبه از مالک جهنمى از امام باقر(علیه السلام) است. که ما طریق
مرحوم ابن قولویه را به محمدبن اسماعیل بن بزیع به طور مستقل مورد بررسى و
ارزیابى قرار داده ایم.