شکوه غدیردرنگاه امیرالمؤمنین علی (ع)

در این بخش به پاره های از خطبه غدیریه که درباره معرفی روز غدیر و بیان عظمت و شکوه آن است، اشارت می شود:


1. #روز_غدیر، #عید_بزرگ: 

«ان اللّه جمع لکم معشر المؤمنین، فی هذا الیوم عیدین عظمین کبیرین». 
آن گونه که پیش از این نیز یادآوری شد، هنگامی که امام(ع) این خطبه را ایراد فرمود، روز غدیر مصادف با روز جمعه بوده است،
به همین دلیل تعبیر به «عیدین» کرده و هر دو را به عظمت و بزرگی یاد کرده است. 
این خود بهترین دلیل بر «تعیّد» روز هجدهم ذو الحجة و برگزاری مراسم جشن و سرور و بزرگداشت آن است.
در عید بودن روز غدیر، روایات متعددی از پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع) به ما رسیده است، 
از جمله در روایتی از پیامبر(ص) می خوانیم که فرمود:
یوم غدیرخم افضل اعیاد امتی. 22

و در روایتی از امام صادق (ع) می خوانیم که فرمود:
انه یوم عید و فرح و سرور. 23

و یا می فرماید:
اشرف و اعظم اعیاد است. 24


🌿 🌿 

نویسنده «الغدیر»، از برخی بزرگان از دانشمندان اسلام چون ابو ریحان بیرونی، ابن طلحه شافعی و ابن خلکان نقل می کند که از این روز با نام «عید» یاد کرده اند. 25


2. روز بیان اراده خدا و #روز_بلاغ:

«فانزل اللّه علی نبیه فی یوم الدوح ما بیّن به عن ارادته فی خلصائه وذوی اجتبائه وامره بالبلاغ…». 
«واژه دوح»، جمع «دوحه» به معنای درختان بزرگ و تنومند است،26 این بخش از خطبه در حقیقت بیانگر موقعیت جغرافیای تاریخی غدیر است. 

#امیرالمومنین_امام_علی(ع) می فرماید:
آن روز زیر درختان تنومند، آیاتی نازل شد که مبیّن اراده خدا برای بندگان خالص، مخلص و برگزیده اوست.

⚜ ️

در آن روز که هجدهم ذی الحجه بود جبرئیل فرود آمد و آیه یا ایها الرسول بلغ… را بر پیامبر(ص) نازل کرد، 
و آن حضرت را مأمور به تبلیغ امری کرد که بین خدا وپیامبر(ص) وجود داشت وآن ولایت علی(ع) است.27

از جمله بلغ ما انزل الیک بخوبی روشن می شود که پیش از آن ولیّ امر تعیین شده بود و آن روز تنها برای معرفی و ابلاغ بوده است.



3. غدیر روز بزرگ، روز گشایش ، روز تکامل …: 

«ان هذا یوم عظیم الشأن، فیه وقع الفرج ورفعت الدرج ووضحت الحجج». 

عظمت این روز بدان جهت است که ظرف ظهور اراده الهی و زمان ابلاغ پیام الهی و آثار مترتب بر آن است؛ 
روزی است که گشایش و فرج حاصل شد، چرا که نگرانی امت اسلام نسبت به زمان پس از پیامبر را برطرف کرد و بدانها امید بخشید؛ 
روزی که نردبان تکامل افراشته شد و با طرح مسئله امامت و معرفی امام، دین به کمال لازم خود رسید، 
روزی که حجت ها آشکار شد و بر همگان اتمام حجت گردید.



4. روز پرده برداری از مقام امامت: 

«هذا یوم الایضاح والافصاح عن المقام الصراح». 
«افصاح» به معنای اظهار کردن و مرادف با «ایضاح» است،
و صراحت به معنای خالص بودن چیزی از تعلقات است، و سخن صریح از همین باب است بدان جهت که اظهار و تأویل ندارد.28 
اما مقام صراح یعنی جایگاه پاکی، پیراستگی، و منظور از آن مقام عصمت و امامت است که در روز غدیر از آن پرده برداری شد و امام برای همگان مشخص شد تا دیگر بهانه ای برای منافقان و دو رویان نباشد که پیامبر(ص) به صراحت کسی را معرفی نکرده است.



5. #روز_کامل_شدن_دین: 

«ویوم کمال الدین …»، 
روزی است که دین خداوند کامل شد. 

کاری که در روز غدیر صورت گرفت آنچنان از اهمیت برخوردار بود که حق تعالی در شأن آن فرمود: 
الیوم اکملت لکم دینکم، 

کاری که اگر صورت نمی گرفت، نه تنها دین به مرحله کمال خود نمی رسید که در حقیقت #اصل_رسالت نیز ابلاغ نشده بود، 

فان لم تفعل فما بلغت رسالته 
از این روی علی(ع) نیز خود فرمود: وکمل اللّه دینه….



6. #روز_پیمان_بستن: 

«ویوم العهد المعهود»، روز پیمانِ بسته شده است، 
پیمانی که پیامبر(ص) پس از گرفتن اقرار و اعتراف از مردم مبنی بر اینکه پیامبر حتی از خود مردم نسبت به خودشان، بر آنها اختیار و حق دارد و مردم نیز آن را تأیید کردند.

ایها الناس من اولی بالمؤمنین من انفسهم؟ قالوا: اللّه ورسوله اعلم. قال: ان اللّه مولای وانا مولی المؤمنین و انا اولی بهم من انفسهم فمن کنت مولاه فعلی مولاه.29


ممکن است #عهد_معهود اشاره به عهدی باشد که در آغاز خلقت از انسان گرفته شد، واذ اخذ ربک من بنی آدم…(اعراف،172)، 
چرا که در دعای غدیر می خوانیم که علی(ع) فرمود: 
«وجددت لنا عهدک و ذکرتنا میثاقک المأخوذ منا فی ابتداء خلقک ایانا».30



7. #روز_شهود_و_حضور: 

«ویوم الشاهد والمشهود» . 
این تعبیری است که قرآن درباره قیامت به کار برده است،31 به این معنا که 

شاهدْ پیامبر و مشهود، قیامت است، شاهدْ انسانها و مشهود، اعمال آنان است، شاهد ملائکه و مشهود، قرآن است و شاهدْ پیامبر و مشهود، علی(ع) است.


به کار بردن این تعبیر درباره روز غدیر، مفید همین معناست که 
پیامبر، شاهد و علی، مشهود است. 

پیامبر(ص) شهادت به ولایت علی(ع) داد و انسانها و فرشتگان بر این امر گواهی دادند. تاریخ نیز گواهی داد که گروهی به دلیل نیل به مقام ولایت به علی(ع) تبریک و تهنیت گفتند،
لکن پس از چندی و در ظرف تنها چند ماه آن را زیرپا گذاشتند.



8. روز نمایش قرارها از دورویی ها: 

«یوم تبیان العقود عن النفاق والجحود». 

روزی که خط حق از جریان نفاق مشخص شد، 
روزی که باعث شد حامیان واقعی از مدعیان دروغین جدا شوند؛ 
آنان که حقایق را آگاهانه انکار کردند و نفاق خود را در عمل آشکار ساختند، 

🌴 🌴 

علی(ع) در متن خطبه فرمود: «وکشف خبایا اهل الریب وضمائر اهل الارتداد، وقع الاذعان من طائفة باللسان دون حقائق الایمان و من طائفة باللسان وصدق الایمان».



9. روز بیان حقایق: 

«ویوم البیان عن حقائق الایمان». 

روزی که خط ایمان از دیگر خطوط ممتاز شد، کسانی که تا آن روز ادعای ایمان به خدا و اطاعت از پیامبر را داشتند، در آن روز درونشان آشکار شد. 
در آن روز همه دانستند که اگر واقعاً معتقد به 
اطیعوا اللّه واطیعوا الرسول هستند 
باید از اوامر خدا و پیامبر و از جمله ولی امر، علی بن ابی طالب(ع) که مصداق بارز و اَتم اطاعت از خدا و رسول است نیز پیروی کنند.

اینجا بود که با نصب علی(ع) و نقش بر آب شدن نقشه ها و برباد رفتن خواب و خیالها، حقایق را انکار کردند و مصداق قل لم تؤمنوا(حجرات،14) شدند، 
چرا که ایمان فقط گفتن شهادتین نیست، بلکه پذیرش ولایت، حقیقت آن است که باید در قلب تجلی و در عمل جلوه نماید.



10. روز راندن شیطان: 

«یوم دحر الشیطان». 
«دحر» بر وزن «دهر» به معنای راندن است.32 
در روز غدیر با کامل شدن دین، شیطان نیز برای دومین بار رانده شد، 
شیطان که از دین کامل و حقیقت ایمان دل خوشی ندارد، دوست می داشت دین، ناتمام و ابتر بماند و به کفار وعده می داد که با مرگ پیامبر(ص) نفس راحتی می کشند،
با واقعه غدیر، وسوسه ها، توطئه ها و نقشه ها، نقش بر آب شد و همان گونه که کافران مأیوس و نومید شدند 
(الیوم یأس الذین کفروا من دینکم مائده،5)، 

شیطان نیز مأیوس و رانده درگاه الهی شد؛ همو که راضی به خلافت انسان برای خدا نبود و با سجده نکردن طرد و رجیم شد،
راضی به خلافت علی(ع) برای پیامبر(ص) نیز نبود و از این رو مدحور گردید. 

از این روست که در حدیثی از امام رضا(ع) می خوانیم که فرمود:
یوم مرغمة الشیطان.33



11 #روز_برهان :


«یوم البرهان». 
قرآن کریم، یهود و نصارا را که مدعی انحصار بهشت بودند و می گفتند جز ما کسی به بهشت نمی رود 
(وقالوا لن یدخل الجنه الامن کان هوداً او نصاری بقره،112)، 
محکوم می کند و آنان را به استدلال فرا می خواند 
و می فرماید: 
قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین(بقره،112). 


🌺 🌺 🌺 

روز غدیر دلیل حقانیت اهل ولایت و رهروان امام و ولی اللّه الاعظم و منصوب الهی است،
و دلیل و برهانی است که تاریخ، حدیث و تفسیر گواه آن است. 
دیگران اگر مدعی هستند باید اقامه دلیل کنند و برهان بیاورند.



12. روز داوری: 

«هذا یوم الفصل الذی کنتم توعدون»، 
روز غدیر روز جدایی حق از باطل است و این عبارت امام(ع) در حقیقت تشبیهی از غدیر به قیامت است و یا به عبارت صحیح تر تاویل به آن است، 
که قرآن فرمود: هذا یوم الفصل الذی کنتم به تکذبون(صافات،2) 
و نیز فرمود: وهذا یومکم الذی کنتم توعدون(انبیاء،103).

در این تشبیه و تأویل دو نکته وجود دارد: 

اوّل این که آن گونه که روز قیامت حق از باطل جدا می شود و اهل حقیقت و ایمان روانه بهشت می شوند و گروه باطل به سوی دوزخ برده می شوند، 
روز غدیر نیز فرقه ناجیه، مؤمنان به ولایت هستند و در صراط مستقیم که همان امام مفترض الطاعة است (انا سبیله الذی نصبنی للاتباع بعد نبیّه) قرار دارند، 
و جز آنها که از حق و ولایت اعراض کرده اند، دوزخی اند.


دوم این که کفار و مشرکان انتظار وقوع قیامت را نداشتند و می پنداشتند که واقعیت ندارد؛ 
#دشمنان_ولایت نیز انتظار چنین روزی را نداشتند و نمی پنداشتند که خداوند وصی و جانشینی برای پیامبر(ص) تعیین و نصب کنند، 
امّا با حیرت تمام مشاهده کردند که خداوند خود داوری کرد و امام و ولیّ را تعیین نمود و پیامبر(ص) را مأمور به ابلاغ آن فرمود.



13. روز فرشتگان:

«هذا یوم الملاء الاعلی الذی انتم عنه معرضون»، 

غدیر روز فرشتگان والامقام در عالم بالاست. 
این فقره از خطبه، برگرفته از کلام الهی است که فرمود:
لایسمعون الی الملأ الاعلی(صافات،8). 

به کار بردن این تعبیر بیانگر آن است که در این روز فرشتگان به امر الهی فرود آمده و چنین مأموریتی را برای پیامبر(ص) آوردند،
پس از، آن نیز طبق روایت رضوی در عالم فرشتگان محفل انس برگزار می شود که فرمود:

وهو الیوم الذی یامر جبرئیل ان ینصب کرسی کرامة بازاء بین المعمور ویصعده جبرئیل وتجتمع الیه الملائکه من جمیع السموات.34

و نیز می فرماید:
ان یوم الغدیر فی السماء اشهر منه فی الارض.35

امّا معاندان نمی توانند و یا نمی خواهند این معنا را درک کنند، 
از این روی امر مهم الهی را از صقع ربوبی و ملأ اعلی تنزل داده و به یک امر بشری تبدیل کردند.


14. روز رهنمون:

«هذا یوم الارشاد». 
غدیر، روزی است که خداوند به وسیله پیامبر(ص) مردم را به مسیر آینده شان راهنمایی کرد، 
حقایق را گفت، ولیّ امر را معرفی کرد، 
و با بدرقه کردن آن با دعای معروف 
اللّهمّ وال من والاه وعاد من عاداه واحب من احبه وابغض من ابغضه36 

راه ولایت و مسیر عداوت ، طریق حب و بغض مردم را مشخص فرمود. 
پیامبر(ص) ارشاد کرد و رهنمون داد، مسیر آینده را روشن کرد، اما امت چه کرد؟



15 روز آزمون: «ویوم محنة العباد»، «محنت» به معنای آزمودن است و «امتحان» نیز از همین باب است. روز غدیر روز آزمایش بندگان بود، روزی که خداوند، ولی و پذیرش ولایتش را وسیله آزمودن انسانها قرار داد، هر که آن را پذیرفت و بدان پای بند بود، سرفراز از بوته آزمایش درآمد، و هر که آن را رفض کرد هر چند در آن هنگام تبریک گفت در این امتحان پذیرفته نشد، چرا که نفی ولایت در حقیقت رها کردن رسالت و ترک توحید است.

16 روز پیشاهنگان: «یوم الدلیل علی الرواد». «رواد» جمع «راید» به معنای پیش قراول است، این عبارت ممکن است بدین معنا باشد که علی(ع) که خود از پیشگامان ایمان و اسلام است (اول من آمن به، اول من اسلم37) و گوی سبقت را در این میدان از دیگران ربوده است (که فرمود «والسابقون السابقون اولئک المقربون واقعه،10و11)38،به این روز و واقعه غدیر بر فضایل خود استدلال می کند و می گوید: روز غدیر که روز ولایت و معرفی ولی است دلیلی است بر شناخت پیشگامان و پیشاهنگان. پیشگام در ایمانِ به رسالت، پیشاهنگِ در امامت و صدر الائمه است.



17 روز هویدا شدن نهانها: 

«هذا یوم ابدی خفایا الصدور ومضمران الامور». 

در این بخش از خطبه دو احتمال وجود دارد.
یکی گوشزد کردن مجدد جریان نفاق و دوروییهای مذموم که پیش از این بدان اشارت فرمود.

دیگر، آشکار شدن اسرار ممدوح؛ 
یعنی روزی که خداوند، راز بین خود و رسولش را آشکار کرد، 
در آن روز پیامبر(ص) سرّی را که خداوند در درونش به ودیعت نهاده بود و پیامبر از افشای آن در هراس بود، با تضمین بر تأمین آن را آشکار کرد.
(بلغ ما انزل الیک من ربک … واللّه یعصمک من الناس). 

شاید ترکیب «مضمرات الامور» مؤید همین معنا باشد.



18. روز شناسایی خاصان: 

«هذا یوم النصوص علی اهل الخصوص». 

پیامبر مکرم(ص) از آغاز بعثت تا حجة البلاغ، بارها به اشاره و کنایه به معرفی علی(ع) پرداخته بود، 
در حدیث «یوم الانذار»، در حدیث منزلت و … امّا در جریان غدیر بدون هیچ پرده پوشی و به دور از هر گونه کنایه و اشاره و با صراحت تمام به معرفی علی(ع) به عنوان ولیّ امر مسلمین پرداخت و راه هرگونه توجیه را مسدود کرد 

زیرا که فرمود:
«من کنت مولاه فعلیّ مولاه». 
از این روست که امام می فرماید: 
غدیر روز تنصیص است روز معرفی خاصان (علی) با سخن صریح است.



19. #روز_اوصیا_و_انبیا: 

«هذا یوم شیث، هذا یوم ادریس، هذا یوم یوشع، هذا یوم شمعون». 

در این بخش از خطبه امام به تعلق روز غدیر به برخی از انبیا و اوصیا چون ادریس، شیث، یوشع و شمعون اشارت می کند، 
قرآن کریم درباره ادریس می فرماید: واذکر فی الکتاب ادریس انه کان صدیقاً نبیاً(مریم،56).

شیث، به حسب تاریخ، وصی حضرت آدم بوده است؛ یوشع نیز جانشین حضرت موسی(ع)،39 و شمعون جانشین حضرت عیسی(ع) بوده است.40 


در ادامه روایت می خوانیم که روز غدیر به آدم (قبول توبه)، 
ابراهیم (نجات از آتش)، 
هارون (جانشینی از موسی) 
و عیسی(ع) تعلّق دارد.41


گویا روز غدیر یادآور نقاط حساس در نبوت و وصایت است که بسیاری از انبیا از جمله پیامبر اسلام(ص) در آن تعیین جانشین کرده اند.



20. روز آسایش و آسودگی: 

«هذا یوم الامن و المأمون». 
قبل از واقعه غدیر، نگرانیهایی نسبت به آینده اسلام وجود داشت و حتی از پیامبر(ص) نیز چنین نگرانی یی ابراز می شد، 
چرا که در حدیث ثقلین و خطبه حجة الوداع فرمود: 
«فانظروا کیف تخلفونی فی الثقلین» 

اما پس از جریان غدیر می بینیم این نگرانی به سرور و شادی مبدل می شود که فرمود:

اللّه اکبر علی اکمال الدین واتمام النعمة ورضی الرب برسالتی والولایة لعلی من بعدی.42

علی(ع) نیز در همین خطبه فرمود: 
«واقر عین نبیه والمؤمنین والتابعین»، افزون بر این که خداوند برای پیامبر(ص) نسبت به پیامدهای غدیر، امنیت و آسایش را تضمین کرد: 
«وضمن له عصمته منهم» که از این جهت نیز غدیر روز آسودگی است.



21. روز گنج پنهان: 

«هذا یوم اظهار المصون من المکنون». غدیر روزی است که آنچه در نهان نگهداری می شد، علنی گردید، و این همان امر مهم ولایت است. تعبیر به «المصون من المکنون» بیانگر آن است که حادثه غدیر برنامه ای نبوده است که خلق الساعه پدید آمده باشد، بلکه پیش از فرا رسیدن این برهه از زمان در مکنون (صندوقچه) حفظ شده علم الهی و سینه پیامبر(ص) وجود داشته است و روز غدیر تنها ظرف اعلان آن است.

22 روز آشکار شدن رازها: «هذا یوم ابلاء السرائر». این قسمت از خطبه تعبیر دیگری از بیانی است که قبلاً بیان شده بود، در حقیقت امام با توجه به اهمیت این اعلان، آن را به چند گونه بیان کرده است. یک بار فرمود: «یوم الایضاح»، بار دیگر گفت: «یوم ابدی خفایا الصدور و مضمرات الامور»، و در مرتبه بعد فرمود: «اظهار المصون» و بالاخره در آخر فرمود: «ابلاء السرائر»؛ روزی که اسرار درون اعم از کفر و ایمان، بغض و حب، شر و خیر، ریا و اخلاص و… آشکار شد.
تعبیر اخیر برگرفته از وصف قیامت است که قرآن بدان اشارت دارد و می فرماید: یوم تبلی السرائر(طارق،9). تشبیه روز غدیر به روز قیامت می تواند بیانگر این نکته باشد که آن گونه که روز قیامت اعلان نهایی پایان دوره ای از حیات و آغاز حیاتی دیگر است، غدیر نیز به نوبه خود اعلان پایان دوره ای از هدایت و ارشاد (به صورت نبوت) وآغاز دوره ای دیگر در شکل امامت است و ویژگی جاودانگی دین را تضمین می کند.

نکته پایانی
از آنچه گذشت، روشن شد که جریان غدیر، تنها رخدادی تاریخی و یا گذرگاهی جغرافیایی و یا بحثی روایی و یا مسئله ای سیاسی نیست و حتی به رغم تصور عموم، حدّ فاصل میان شیعه و سنی در مسئله امامت نیست؛ زیرا اختلاف نظر میان این دو فرقه بر سر وقوع حادثه تاریخی غدیر، یا صدور روایت آن و یا لزوم وجود امام و رهبر نیست، که همگان بر آن ها اتفاق نظر دارند؛ آنچه در این رهگذر مورد نقض و ابرام فریقین است، لزوم تنصیصی بودن نصب امام و ولیّ به همان وجه که در نبوت و رسالت است، می باشد.
بنابراین، غدیر، نه تاریخ است، نه جغرافیا، نه روایت است و بحث درایت ، و نه سیاست و حکومت، بلکه ولایت است و ولایت.
به عبارت دیگر غدیر سر فصل عقیده ای است که سرچشمه همه طاعتها و نمود همه رسالتها و نبوت همه انبیا است.
غدیر کلمه ای است که پیشوندش لاهوت و رسالت، و پسوند آن امامت و ولایت است. غدیر جمله ای است که مبتدای آن توحید، خبرش معاد و قیامت و ربطش ولایت است پس بر ماست که با درک ربط بین توحید و نبوت و ولایت همه عقاید، اخلاقیات و اعمال خود را با ولیّ (صراط مستقیم مجسم) بسنجیم و بر وفق آن گام برداریم.


🌺 🌺 🌺 🌺 🌺 

📚 📚 📚 📚 

1. این قسمت، ترکیبی است از آیه 21 سوره ابراهیم وآیه 47 سوره غافر.
2. آنچه بین کروشه قرار گرفته است، به استثنای مورد اخیر ونشانی آیات ، همگی برگرفته از نسخه خطی مصباح المتهجد است.
3. مصباح المتهجد وسلاح المتعبد، شیخ طوسی، به تصحیح اسماعیل انصاری زنجانی، ص694، نسخه ای از این کتاب، در کتابخانه مدرسه امام حسین(ع) مرکز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه قم وجود دارد.
4. اقبال الاعمال، ص461
5. مصباح کفعمی، ص695
6. بحارالانوار، ج97،ص112
7. مسند الامام الرضا(ع)، عزیز اللّه عطاردی، ج2، ص11
8. مناقب ابن شهر آشوب، ج3، ص43
9.وسائل الشیعه، کتاب الصوم، باب الصوم المندوب(ب41) ح11
10. تفسیر نورالثقلین، ج2، ص160 و ج5، ص305
11. جامع احادیث الشیعة، ج11، ص666
12. الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب، ج1، ص284و 287
13. مصباح المتهجد وسلاح المتعبد، ص694
14. ر.ک: مقباس الهدایة، ص70؛ درایة الحدیث، شانه چی، ص88؛ کلیات فی علم الرجال، جعفر سبحانی، ص122
15. ر.ک: رجال النجاشی، ج2، ص407؛ جامع الرواة، ج2، ص308؛ معجم الرجال، ج19، ص235
16. ر. ک: مستدرک علم رجال الحدیث،ج5، ص291؛ ج4، ص85 و ج6، ص328
17. ر. ک: کلیات علم الرجال، ص122
18. تألیف مولی محمّد جعفر شریعتمدار استرآبادی(م.1263). ر.ک: الذریعه، ج18، ص283
19. ر. ک: مقباس الهدایه، ص7172
20. ر. ک: درایة الحدیث، ص89
21. ر. ک: قاموس الرجال، ج1، ص31
22. ر. ک: بحار الانوار، ج97، ص110
23. بحارالانوار، ج98، ص298
24. ر. ک: وسائل الشیعه، کتاب الصوم، باب الصوم المندوب(ب14) ح1،2،4،6،7،9 و10
25. الغدیر، ج1، ص267 و 268
26. ر.ک: المصباح المنیر؛ مجمع البحرین: ماده «دوح»
27. ر. ک: الغدیر، ج1، ص961
28. المصباح المنیر؛ مجمع البحرین: ماده «صرح» و «نصح»
29. الغدیر، ج1 ص11
30. مصباح المتهجد، ص294
31. سوره بروج، آیه3
32.صحاح اللغة، مادّه «دهر»
33. مسندالامام الرضا(ع)، ج2، ص18
34. مسند الامام الرضا(ع)، ج2، ص18
35. همان، ص20
36. الغدیر، ج1، ص11
37. فضایل الخمسة من الصحاح السته، ج1، ص178 و187
38. ر. ک: الدر المنثور فی التفسیر الماثور، ج8، ص6
39. مجمع البحرین: مادّه های «شیث» ، «یوشع»؛ تاریخ یعقوبی، ج1، ص8 و46
40. وسائل الشیعه، کتاب الصوم، باب الصوم المندوب(باب14) ح12
41. همان.
42. الغدیر، ج1، ص11