مؤمنان واقعی چه کسانی هستند ؟
سه شاخصه‌ی اخلاقی مؤمنین واقعی
«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ الَّذِی إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ وَ إِذَا سَخِطَ لَمْ یُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ وَ الَّذِی إِذَا قَدَرَ لَمْ تُخْرِجْهُ قُدْرَتُهُ إِلَى التَّعَدِّی إِلَى مَا لَیْسَ لَهُ بِحَقٍ.[۱]
امام باقر علیه السّلام فرمود: همانا مؤمن کسى است که چون راضى و خرسند باشد، رضایتش او را به گناه و باطلى وارد نکند و چون ناراضى شود از سخن حق خارجش نکند، و کسى است که چون قدرت یابد، قدرتش او را به آنچه حق ندارد نکشاند.»
مقدمه:
در این نوشتار سعی داریم با استفاده از یکی از روایات ارزشمند امام محمدباقر علیه السلام به سه مؤلفه ارزشمند انسان‌های مؤمن اشاره کنیم هدف از شرح این حدیث ارزشمند در واقع واقف شدن و معرفت پیدا کردن به شاخصه‌های ارزشمند مؤمنین واقعی می‌باشد.
شاخصه اول: رضایت و خشنودی ضابطه‌مند
اولین مؤلفه و شاخصه‌ای که امام باقر علیه اسلام برای انسان‌های مؤمن بر می شمرند رضایت ضابطه‌مند است؛ به این معنا که یک انسان مؤمن هرگاه از چیزی یا کسی رضایت و خشنودی داشته باشد این رضایت و خشنودی و دوستی او موجب نزدیک شدنش به گناه نمی‌شود، بلکه این خشنودی و رضایت در دایره شرع و عقل قرار دارد.
به طور ساده تراین مؤمنین هیچ‌گاه به خود اجازه نمی‌دهد که به گناه و باطلی خشنود شوند. و به ناحقی گرایش داشته باشند در واقع محبت آن‌ها به چیزی موجب کور شدن دید حق بین و بصیرت آن‌ها نمی‌شود حضرت می‌فرماید:« إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ الَّذِی إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ: همانا مؤمن کسى است که چون راضى و خرسند باشد، رضایتش او را بگناه و باطلى وارد نکند»
شاخصه دوم: خشم او از حق دور نمی‌کند
در بسیار از موارد انسان‌ها با چیره شدن خشم و غضب بر آن‌ها نمی‌توان حق را آن‌چنان که هست بینند، از این رو خشم و غضب آن‌ها را از دایره‌ی حق خارج می‌سازد، در واقع این افراد با هوای نفس خود تصمیم می‌گیرند از این رو در آداب و سنن اسلامی بر کنترل خشم تاکید فراوان شده است، چنانکه سفارش شده است در هنگام خشم و غضب هیچ‌گونه تصمیم را اتخاذ نکنید. یا اگر خشمگین شدید خشم شما را از حق دور نسازد « وَ إِذَا سَخِطَ لَمْ یُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقّ:چون ناراضى شود از سخن حق خارجش نکند،»
رسولُ اللّه ِ صلی‌الله علیه و آله : إنَّ لِجَهنّمَ بابا لا یَدخُلُها إلاّ مَن شَفا غَیظَهُ بِمَعْصیةِ اللّه ِ تعالى[۲]پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله : جهنّم را درى است که کسى از آن وارد نمی‌شود، مگر آن که با معصیت خدا خشم خود را فرو نشانده است»
شاخصه سوم: در هنگام قدرت و توانایی عادل است
از جمله مهم‌ترین و زیباترین شاخصه‌های رفتاری انسان‌های مؤمن این است که حتی در زمان قدرت و تمکن از عدالت تجاوز نمی‌کنند از این رو رفتارهای خود را بر اساس تقوای الهی و با تکیه بر عدالت تنظیم می‌کنند به طوری که هیچ‌گاه از موازین الهی تعدی نمی‌کنند،لذا امام باقر علیه السلام در توصیف مؤمنین واقعی می‌فرماید:«إِذَا قَدَرَ لَمْ تُخْرِجْهُ قُدْرَتُهُ إِلَى التَّعَدِّی إِلَى مَا لَیْسَ لَهُ بِحَقٍ:که چون قدرت یابد، قدرتش او را به آنچه حق ندارد نکشاند.»
امام علی علیه السلام : آفةُ العَدلِ الظّالمُ القادرُ[۳]امام على علیه السلام : آفت عدالت، ستمگرِ قدرتمند است.»
نکته‌ها و پیام‌ها:
۱-انسان‌های مؤمن هیچ‌گاه از دایره رضایت الهی قدمی فراتر نمی‌نهند و هیچ‌گاه برای رضایت دیگران خشم خدا را برای خود به جان نمی‌پذیرند.
۲-افراد مؤمن روابط و رفتارهای خود را بر مبنای عدالت و تقوای الهی پایه‌ریزی می‌کند ازاین رو هیچ‌گاه در زمان قدرت و تمکن از عدالت عدول نمی‌کنند.
۳-اساس و رفتار و گفتار خود را بر اساس و مبنای حق و اطاعت و پیروی از حق تنظیم می‌کنند.
_______________________________________
پاورقی:
[۱]کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، ۸جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق. الکافی؛ ج۲ ؛ ص۲۳۴
[۲] تنبیه الخواطر : ١/١٢١
[۳] غرر الحکم : ٣٩٥٣
