ارزش کارهاى اقتصادى

«الکاد على عیاله کالمجاهد فى سبیل الله; (1) آن که براى تامین معاش خانواده اش تلاش کند، همانند رزمنده در راه خدا است .»

«لا ادعولک، اطلب کما امرک الله عز وجل; (3) من برایت دعا نمى کنم، تو [زندگى مرفه و راحت را] از همان راهى بخواه که خداوند متعال به تو فرمان داده است [یعنى از راه تلاش و کوشش] .»

«ینبغى للمسلم العاقل ان لا یرى ظاعنا الا فى ثلاث: مرمة لمعاش او تزود لمعاد او لذة فى غیر ذات محرم; کوچیدن براى یک مسلمان عاقل شایسته نیست مگر در سه مورد: بهبود بخشیدن به وضع اقتصادى (سفرهاى تجارتى و . .). ، کسب توشه آخرت (سفرهاى زیارتى)، رسیدن به لذتهاى حلال (سفرهاى تفریحى) .» (4)

«اتخذ عقدة او ضیعة فان الرجل اذا نزلت به النازلة او المصیبة فذکر ان وراء ظهره ما یقیم عیاله کان اسخى لنفسه; (5) مکانى پر درخت و یا ملک ثابت و غیرمنقولى به دست آور! چرا که هر گاه براى شخصى حادثه اى یا مصیبتى رخ نماید و احساس کند که براى تامین خانواده خود پشتوانه اى دارد، روح [و جانش] راحت تر خواهد بود .»

«مى خواهم به تو سخنى بگویم، خوب توجه کن، سخن من به دنیا و آخرتت مفید خواهد بود . اى سفیان! رسول گرامى اسلام در زمانى زندگى مى کرد که عموم مردم از نظر اقتصادى در مضیقه بودند و پیامبر صلى الله علیه و آله خود را با آنان در زندگى ساده و فقیرانه هماهنگ مى کرد، اما اگر روزگارى وضع معیشتى مردم بهتر شد اهل ایمان و نیکان و خوبان روزگار به بهره گیرى از آن سزاوارترند نه انسانهاى فاجر و منافق و کافر . اى ثورى! به خدا سوگند! در عین حالى که وضع معیشتى خوبى دارم و از نعمتها و موهبتهاى خداوند متعال کمال بهره را مى برم، اما از روزى که خود را شناخته ام شب و روزى بر من نمى گذرد مگر آنکه حقوق مالى خود را بر طبق فرمان خداوند متعال که بر من واجب کرده است، ادا مى کنم و به مصرف مناسبش مى رسانم .» (6)

رعایت اصول

الف) بهره گیرى از تجربه

«المؤمن حسن المعونة، خفیف المؤونة، جید التدبیر لمعیشتة، لا یلسع من حجر مرتین; (8) مؤمن در یارى کردن زیباست (به زیباترین صورت دیگران را یارى مى کند)، کم تکلف است (براى دیگران تکلف ساز نیست) و زندگى اش را خوب اداره مى کند و از یک سوراخ دو بار گزیده نمى شود (تجربه بار اول برایش کافى است) .»

ب) استفاده از فرصتها

ج) تلاش و کوشش

امام فرمود: «واى بر او! آیا او نمى داند که هر کس به دنبال دنیا و کسب روزى حلال نرود، دعایش مستجاب نخواهد شد .»

سپس امام افزود: «هنگامى که آیه «من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب » ; (11) «هر کس تقواى الهى پیشه کند (خداوند) راه خروج از مشکلات را برایش قرار مى دهد و از جایى که گمان نمى برد روزى اش مى دهد .» نازل شد، تنى چند از اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله از کسب و کار دست کشیده و درها را به روى خود بسته، مشغول عبادت شدند تا خداوند متعال روزى آنان را از طریق عبادت برساند . هنگامى که رسول اکرم صلى الله علیه و آله خبردار شد، آنان را احضار نمود و فرمود: شما به چه انگیزه اى از کسب و کار دست کشیده و از جامعه فاصله گرفته و به عبادت پرداخته اید؟! گفتند: یا رسول الله! خداوند روزى ما را تکفل کرده و ما هم به عبادت او روى آورده ایم! رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «انه من فعل ذلک لم یستجب له، علیکم بالطلب; هر کس چنین کند دعاى او پذیرفته نخواهد شد، بر شما باد به کسب [روزى و درآمد] .» (12)

تقسیم بندى مشاغل

امام صادق علیه السلام مى فرماید: «در یک تقسیم بندى کلى تمام شغلهاى موجود در جامعه به چهار نوع تقسیم مى شود:

1 . تجارت و معاملات;

2 . صناعات و حرفه ها;

3 . کارگزاران حکومتى و کارمندان;

4 . اجارات (درآمد املاک و کارگران روز مزد) .»

«خداوند متعال واجب کرده است که بندگانش در موارد حلال اقدام کنند و از مشاغل حرام دورى گزینند .»

مشاغل برتر از نظر امام صادق علیه السلام

باغدارى و کشاورزى

«بارزترین مصداق انسانهاى متوکل دهقانان و کشاورزان هستند .» (20)

«برزگران گنجینه الهى در روى زمین هستند .» سپس اضافه کرد: «وما فى الاعمال شى ء احب الى الله من الزراعة و ما بعث نبیا الا زراعا الا ادریس فانه کان خیاطا; (21) از میان کارها چیزى در نزد خداوند محبوب تر از کشاورزى نیست و خداوند هیچ پیامبرى را مبعوث نکرد، مگر اینکه کشاورز بود، به جز ادریس که خیاط بود .»

«انى احب ان یتاذى الرجل بحر الشمس فى طلب المعیشة; (22) دوست دارم انسان براى به دست آوردن درآمد حلال در مقابل آفتاب آزرده شود .»

بازرگانى و تجارت

بدین جهت مى فرمود: «التجارة تزید فى العقل; (24) داد و ستد موجب افزایش نیروى عقلانى است .»

منشور حیاتبخش امام صادق علیه السلام به پیشه وران

پس انداز براى آینده

امام صادق علیه السلام فرمود: «لا خیر فیمن لا یحب جمع المال من حلال یکف به وجهه و یقضى به دینه و یصل به رحمه; (30) کسى که از راه حلال و به انگیزه حفظ آبرو و اداى قرض و رسیدگى به خانواده و فامیل به دست آوردن مال را دوست نداشته باشد، در او هیچ گونه خیرى نیست .»

مهم ترین شرط فعالیتهاى اقتصادى

«لیس فیما اصلح البدن اسراف، انما الاسراف فیما اتلف المال و اضر بالبدن; (32) در آنچه که بدن را اصلاح مى کند اسراف نیست; اسراف در جایى است که مال انسان از بین برود و به جانش نیز لطمه بخورد .»

«ملعون ملعون من عبد الدینار و الدرهم; (33) مورد لعن خداست کسى که بنده دینار و درهم باشد .» و از سوى دیگر به دوستدارانش توصیه مى کند: «لا تدع طلب الرزق من حله فانه عون لک على دینک; (34) طلب روزى از [راههاى] حلال را هرگز رها نکن; چرا که مال حلال یاور تو در دینت خواهد بود .»

مـال را کز بهر دین باشــی حمول                    نعم مال صــالح خواندش رســول

آب در کشتی هلاک کشتی است                      آب اندر زیر کشتی پشتی است

         چونکه مال و ملــک را از دل براند                     زآن سلیمان خویش جز مسکین نخواند

 گر چه جمله این جهان ملک وی است             ملک در چشم دل او لاشئ است

منبع: