جایگاه تشهد در نماز
درباره اسرار تشهّد گفتنی است؛ «تشهّد تجدید و تکرار شهادتین است که تجدید ایمان و اسلام است و اعتراف به مبعوث شدن بعد از مرگ»[1] در تشهّد گواهی به یگانگی خدا و رسالت پیامبر در کنار هم آمده و پیوند نبوّت و رهبری را با توحید و عبودیت می رساند.
تشهّد شاید گویای این باشد که این گواهی را هر کس باید با آگاهی و اعتقاد عمیق خود اظهار بدارد و بیعت خویش را با خدا و رسول، تجدید کند.
در شهادت به رسالت و عبودیت حضرت محمد صلی الله علیه و آله هم عظمت مقام آن حضرت نهفته، که خداوند، شهادت به رسالت او را در کنار توحید قرار داده است، هم پیوند نمازگزار را با خط رهبری الهی و قدردانی از او می رساند، و هم مقدّم بودن (عَبْدُهُ) بر (رسُولُه) می رساند که رمز رسالت پیامبر، عبودیت اوست، و چون بنده خدا بوده به مقام پیامبری برگزیده شده است.
فراز دیگر تشهّد، صلوات است. گرچه اهل سنّت، این جمله را در تشهّد نمی خوانند، ولی امام شافعی از رهبران اهل سنّت در شعری چنین سروده است:
یا أهلَ بیت رسولِ اللَّهِ حبُّکمُ
فرضٌ من اللَّهِ فی القرآنِ أنزلهُ
کفاکمُ من عظیمِ القدرِ أنّکمُ
من لم یصلِّ علیکم لا صلاةَ لهُ
ای خاندان پیامبر! محبّت شما بر ما فرض است و خدا این را در قرآن نازل کرده است.
در عظمت قدر شما همین بس که هر کس بر شما صلوات نفرستد، نمازش، نماز نیست.[2] در کیفیت صلوات بر پیامبر و آلش و نیز در اصل آن، حدیث های متعدّدی در کتب تفسیر و فقه و حدیث اهل سنّت نیز آمده است. حتّی در صحیح بخاری روایت است که از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسیدند: ما چگونه صلوات بفرستیم فرمود: بگویید:
«اللّهم صلّ علی محمّد و عَلی آل محمدٍ»[3].
در احادیث دیگری نیز آل محمد در کنار نام پیامبر آمده است.[4] و در احادیثی، نکوهش از کسانی شده که هنگام صلوات بر محمّد صلی الله علیه و آله اهل بیت آن حضرت را یاد نمی کنند، همچون حدیث پیامبر که فرمود:
«مَنْ قالَ صلّی الله علی محمّد، و لم یصَلِ علی آلهِ لم یجِدْ ریحَ الجَنةِ»[5]
؛ «کسی که بگوید: صلّی اللّه علی محمّد و بر آل او صلوات نفرستد بوی بهشت را درک نخواهد کرد».
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
«مَنْ ارادَ التَوسُّلَ الی وَ انْ تکونَ لَهُ عِنْدی یدُ اشَفِّعُ لَهُ بها یوْمَ القیامَةِ فَلْیصَلِّ عَلی اهل بیتی وَ یدْخِلِ السُرورَ عَلیهمْ»[6]
؛ «کسی که می خواهد به من توسّل پیدا کند و این که برای او در نزد من دست شفاعت کننده ای برایش باشد پس باید بر اهل بیت من صلوات بفرستد و سرور و شادی را در آنها ایجاد کند».
به هر حال، یاد کردن از آل پیامبر صلی الله علیه و آله در صلوات، نشان قدرشناسی از دودمان پیامبر صلی الله علیه و آله و عمل به توصیه خود آن حضرت است.[7]
------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها
[1] . بحارالأنوار، ج 81، ص 253 ..
[2] . الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج 3، ص 245 ..
[3] . صحیح بخارى، ج 8، باب الصلاة على محمّد ..
[4] . تفسیر فخر رازى، ج 25، ص 227؛ کنزالعّمال، ج 1، ص 495 ..
[5] . وسائل الشیعة، ج 7، ص 203 ..
[6] . همان ..
[7] . محسن قرائتى، پرتویى از اسرار نماز، ص 186 ..
