در کلام و سیره امام رضا علیه السلام از ولایت و دوستی اهل بیت علیهم السلام به عنوان نعمت بزرگ خداوند و اوّلین چیزى که پس از مرگ از انسان سؤ ال مى شود، یاد شده است.

از نگاه اهل بیت علیهم السلام ولایت نعمتی است که همردیف رسالت و نبوت یاد شده و در قیامت مورد سؤال خواهد بود. در این زمینه مرحوم شیخ صدوق به نقل از حاکم بیهقى می نویسد: روزى حضرت علىّ بن موسى الرّضا علیهما السلام در جمع عدّه اى نشسته بود، ضمن فرمایشاتى فرمود: در دنیا هیچ نعمت واقعى و حقیقى وجود ندارد. بعضى از دانشمندان حاضر در مجلس گفتند: یابن رسول اللّه ! پس این آیه شریفه قرآن (لتسئلنّ یومئذٍ عن النّعیم ) که مقصود آب سرد و گوارا مى باشد، را چه مى گوئى ؟
حضرت با آواى بلند اظهار نمود: شما این چنین تفسیر کرده اید؛ و عدّه اى دیگرتان گفته اند: منظور طعام لذیذ است ؛ و نیز عدّه اى دیگر، خواب راحت و آرام بخش تعبیر کرده اند.
و سپس افزود: به درستى که پدرم از پدرش ، امام جعفر صادق علیه السلام روایت فرموده است که : خداوند متعال نعمت هائى را که در اختیار بندگانش قرار داده است ، همه به عنوان تفضّل و لطف بوده است تا مورد استفاده و بهره قرار دهند.
و خداى رحمان اصل آن نعمت ها را مورد سؤ ال و بازجوئى قرار نمى دهد و منّت هم برایشان نمى گذارد، چون منّت نهادن در مقابل لطف و محبّت ، زشت و ناپسند است .
بنابر این ، منظور از آیه شریفه قرآن ، محبّت و ولایت ما اهل بیت رسول اللّه صلوات اللّه علیهم است که خداوند متعال در روز محشر، پس از سؤ ال پیرامون توحید و یکتاپرستى ؛ و پس از سؤ ال از نبوّت پیغمبر اسلام ، از ولایت ما ائمّه ، نیز سؤ ال خواهد کرد و چنانچه انسان از عهده پاسخ آن برآید و درمانده نگردد، وارد بهشت گشته و از نعمت هاى جاوید آن بهره مى برد، که زایل و فاسدشدنى نخواهد بود.
سپس امام رضا علیه السلام افزود: پدرم از پدران بزرگوارش علیهم السلام حکایت فرمود، که رسول خدا صلى الله علیه و آله خطاب به علىّ بن ابى طالب علیه السلام فرمود: اى علىّ! اوّلین چیزى که پس از مرگ از انسان سؤ ال مى شود، یگانگى خداوند سبحان ، سپس نبوّت و رسالت من ؛ و آن گاه از ولایت و امامت تو و دیگر ائمّه خواهد بود، با کیفیّتى که خداوند متعال مقرّر و تعیین نموده است .
پس اگر انسان ، صحیح و کامل اقرار کند و پاسخ دهد، وارد بهشت جاوید گشته و از نعمت هاى بى منتهایش بهره مند مى گردد.(1)
 

ولایت، جواز عبور

ابومحمد حسن بن عبدالله رازی می گوید: امام رضا علیه السلام از علی علیه السلام برایم نقل فرمود که:  رسول خدا صلی الله علیه و آله در مورد این آیه شریفه " وقفوهم انهم مسئولون " (صافات: 24 ) فرمود:  در آن روز از ولایت علی علیه السلام می پرسند.
این مطلب را شیخ طوسی هم در امالی از انس بن مالک از پیامبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) چنین نقل می کند:  اذا کان یوم القیامه و نصب الصراط علی جهنم لم یجز علیه الا من معه جواز فیه ولایه علی بن ابیطالب، و ذلک قوله تعالی: و قفوهم انهم مسئولون یعنی عن ولایه علی بن ابیطالب (علیه السلام) ؛ هنگامی که روز قیامت می شود و صراط بر روی جهنم نصب می گردد. هیچ کس نمی تواند از روی آن عبور کند مگر اینکه جوازی در دست داشته باشد که در آن ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) باشد و این همان است که خداوند می گوید: «و قفوهم انهم مسئولون» .(2)
امام رضا علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می فرماید:  اول چیزی که در قیامت از بنده سۆال می شود دوستی ما اهل بیت است.
محمد بن فضیل هم می گوید: از حضرت رضا علیه السلام معنی این آیه را پرسیدم:  " قل بفضل الله و برحمته فبذلک فلیفرحوا هو خیر مما یجمعون "(یونس: 58)، بگو به کرم و رحمت خدا باید شادمان باشند که آن از آنچه جمع آوری کنند،بهتر است.  فرمود: به ولایت محمد و آل محمد (باید شادمان باشند) که آن بهتر است از دنیایی که آنها جمع می کنند.
 

سوره حمد و نعمت ولایت حضرت علی علیه السلام      

در تفاسیر رسیده از اهل بیت علیهم السلام هم، ولایت به عنوان نعمتی که خداوند به شیعیان عرضه کرده، یاد شده است. از جمله در تفسیر آیه« صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لاالضّالین »؛ راه آنان که بر آنها نعمت ارزانی داشتی، آنان که گرفتار خشم تو نشدند و از گمراهان نیستند، آمده است که  رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:« آنان شیعیان علی علیه السلام هستند که نعمت ولایت او بر آنان ارزانی شده. خداوند بر آنها خشم نگرفته و از گمراهان نیستند.» (3)
 

کامل شدن دین با ولایت حضرت          

در برخی روایات از ولایت به عنوان تکمیل دین و کامل کننده آن یاد شده است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده اند:« به خدا سوگند، خداوند متعال 9 چیز به من عطا کرده که جز به پیامبر به هیچکس پیش از من عطا نکرده است: راه های علوم و معرفت را برای من گشوده و دانش انساب (شناختن نسب‌ها) را به من آموخته. ابرها در تسخیر من قرار گرفته و دانش حوادث و بلاها و نیز علم قضاوت به من آموخته شده است.  من با اذن پروردگارم به ملکوت نگریسته ام و از گذشته و آینده عالم چیزی بر من پنهان نمانده. با ولایت من، خداوند دین این امت را کامل گرداند و نعمت ها را بر آنان تمام کرد و آئین اسلام را برای آنها به عنوان دین پسندید، در زمانی که خداوند در روز غدیر به حضرت محمد صلی الله علیه وآله فرمود:« ای محمد، به امت خبر بده که امروز برای آنها دینشان را کامل گردانیدم و نعمتم را بر آنها تمام کرد و پسندیدم که اسلام دین آنان باشد.» همه اینها نعمت‌هایی است که خداوند با اعطا به من، بر سرم منت نهاده است. پس حمد و سپاس از آن اوست.» (4)
 

ولایت امام علی علیه السلام، عهد و پیمان الهی            

در برخی اشارات اسلامی هم ولایت به عنوان عهد و پیمان الهی ذکر شده و و به عنوان راه رستگاری از آن یاد گردیده است. از جمله در سوره بقره، آیه 40 چنین آمده است:« اوفُوا بعَهدی اُوفِ بعهدکُم » (به عهد و پیمان من وفا کنید؛ من نیز به عهد و پیمان با شما وفا می‌کنم.)  امام صادق علیه السلام درباره این آیه فرمود:« عهد و پیمان الهی، ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام است که از سوی خداوند واجب شده و وفای خداوند در برابرش، بخشیدن بهشت است.» (5)
 
پانوشتها:
1.    تفسیرالبرهان : ج 4، ص 502، ح 5، به نقل از توحید شیخ صدوق .
2.    شواهد التنزیل حاکم حسکانی ج ۲ ص۱۶۳
3.    بحارالانوار، ج 35، ص367، حدیث 8
4.    بحارالانوار، ج 39، ص 336، حدیث 5
5.    بحارالانوار، ج 36، ص 97، حدیث 35