فردی خواست غلامی بخرد
نزد او آمد و گفت : تو را بخرم ؟
گفت : اگر بخواهی !
پرسید : خوراکت چیست :
گفت : هر چه بدهی !
و هر چه می پرسید جواب اینگونه می شنید .
گفت : ای غلام این چه نوع جواب دادن است ؟ !
غلام گفت : آقا عبد را با خواست چکار ؟
آن شخص دو دستی بر سر زد و گفت :
ای کاش در عمرم یک روز با مولای حقیقیم اینگونه بودم .
چه تفاوتی است میان این دو نوع خون ریختن ؟
یکی خونی است که در راه امام حسین علیه السلام
و دفاع از دین و میهن اسلامی ریخته شده
و
دیگری خونی است که به اسم امام حسین (ع)
اما در حقیقت در جهت خدشه دار کردن
و منفور نشان دادن چهره شیعیان در جهان ریخته شده
خدایا به همه ما، مقدم بر شور حسینی ،
شعور حسینی عنایت بفرما
انسان با غرایز و تمایلات نیرومند درونی و سرمایه‌های بیرونی و ابزاری که در اختیار دارد، با بهره‌گیری نامناسب و سوء استفاده از آنها قادر است خود، انسان‌ها و موجودات دیگر جهان را به فساد و تباهی بکشاند. در منابع اسلامی واژه‌ی تقوا که به معنی حفظ و حراست است، فراوان آمده و خلاصه‌ی آن صیانت انسان از فساد و گناه است.
خداوند متعال در آیات متعددی با بیانات گوناگون، انسان را به تقوا فرامی‌خواند. گاهی با تشویق و وعده‌های ثواب اخروی و پاداش نیک دنیوی و گاهی با تهدید و ترساندن از عذاب، او را از مخالفت با خود برحذر می‌دارد و به اطاعت و تقوا دعوت میکند.
و لذا بی گمان تقوا به عنوان مهم ترین فضیلت دینی و انسانی در بسیاری از کتاب های اخلاقی و اجتماعی، مورد بحث و تحلیل قرار گرفته و ابعاد مختلف آن از سوی بزرگان بررسی و تبیین شده است.
آن چه مهم می نماید، شناخت این فضیلت انسانی و دینی نیست، بلکه ایجاد آن و بهره گیری از آثار و پیامدهای مثبت دنیوی و اخروی آن است. این مهم نیز جز با تحمل مشقات و سختی ها، امکان ناپذیر است.
و می توان بیان نمود که در بینش قرآنی، تقوا هم راه و هم روش و هم بینش و نیز عمل است. تقوا دارای مراتبی است که ارتباط تنگاتنگی با مراتب ایمانی دارد. هر چه ایمان شخص استوارتر می شود، تقوا در وی نمودارتر می گردد. از این رو می توان گفت که تقوا بازتاب بیرونی ایمان است که در حوزه های مختلف اخلاقی و فقهی و هنجاری خود را نشان می دهد.
بنابراین انسان باتقوا کسی است که افکار، کردار و گفتار خویش را با معیار عقل و شرع تنظیم کند و هیچ کاری را بدون مشورت آن دو انجام ندهد و فرمان آنها را نیز زیر پا نگذارد.
در فرهنگ دینی، رکن اساسی اخلاق اسلامی تقواست و بدون آن، اخلاق و ایمان مفهومی ندارد همان طور که امیرمۆمنان ـ علیه السلام ـ فرمود:
«التَّقوی رَئیسُ الاَخلاقِ»[1] و «لاینْفَع الایمانُ بِغیرِ تقوی»[2]
ارزندگی های دیگر تقوا عبارتند از:
1 . ملاک کرامت آدمی
درجه تقوا با درجات قرب الی الله و ارزشمندی انسان، نسبت مستقیم دارد و هر چه آدمی با تقواتر باشد به درگاه ربوبی نزدیکتر و از ارزش بیشتر برخوردار است. قرآن مجید بر این حقیقت، تصریح می کند:
«... انَّ اکرَمَکُم عندَ اللهِ اَتقیکُمْ اِنَّ اللهَ علیمٌ خَبیرٌ»[3]
گرامی ترین شما نزد خدا باتقواترین شماست، همانان خداوند بسیار دانا و آگاه است.
2 . معیار پذیرش اعمال
در دستگاه الهی، دو عنصر ارزشمند، معیار قبولی اعمال قرار می گیرد که عبارتند از اخلاص و تقوا. این دو اکسیر گرانبها با هر عملی همراه شوند آن را به درجه قبول می رسانند. و فقدان هر یک از آنها نیز، عمل را از درجه اعتبار ساقط می کند. گرچه از کمیّت قابل توجهی نیز برخوردار باشد. قرآن مجید، این نقش ارزنده تقوا را چنین بازگو می کند:
«... انَّما یَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ المُتَّقینَ»[4]
همانا خداوند (اعمال نیک و صالح را) تنها از باتقوایان می پذیرد.
همچنین عنصر تقوا سبب ارزشمندی مضاعف عمل صالح می گردد و اگر عمل، کم و کوچک هم باشد، آن را بزرگ و فراوان می کند، امام متقیان، علی ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید:
«لا یَقِلُّ عَمَلٌ معَ التَّقوی و کیَفَ یَقِلُّ ما یُتَقَبَّلُ »[5]
هیچ عملی همراه با تقوا، اندک نیست، چگونه چیزی که قبول می شود، کم شمرده شود؟
یکی از یاران امام صادق ـ علیه السلام ـ به نام مفضّل بن عمر می گوید:
«خدمت امام صادق ـ علیه السلام ـ بودم، موضوع اعمال مطرح شد، من گفتم: عملم اندک و ضعیف است امام فرمود: خاموش باش و از خدا آمرزش بخواه! سپس فرمود: عمل اندک همراه با تقوا بهتر از عمل بسیاری است که خالی ازتقوا باشد. پرسیدم: چگونه؟ فرمود: آری! همانند مردی که به دیگران غذا می دهد، با همسایگانش مدارا می کند، درِ خانه اش به روی دیگران باز است ولی (با همه این اعمال) چون درِ کار حرام به رویش باز شود، بدان درآید. این عمل (زیاد) بدون تقواست. اما مرد دیگری هیچ یک از اعمال یاد شده را انجام نمی دهد ولی اگر در برابر حرامی قرار بگیرد، آن را مرتکب نمی شود. (این هم عملِ کمِ باتقوا!)»[6]
در ادامه مقاله به ذکر نکاتی از آیت الله بهجت ره در مورد تقوا خواهیم پرداخت.
آیت الله بهجت خطاب به نوجوانانی که بعد از تشرف به زیارت امام رضا - علیه السلام- در مشهد خدمت ایشان رسیدند :
إنشاءالله مۆید ، مقبول الزیاره و محفوظ و معصوم از شرّ شیطانهای انس و جن و آفتهای دنیوی و اخروی و ظاهری و باطنی باشید.
در هر حال با خدا باشید و خدا را فراموش نکنید تا اینکه خودمان ، خودمان را فراموش نکنیم .
خداوند همیشه ، همه ی مردان و زنان مۆمن را موفق بدارد تا از صراط مستقیم به چپ و راست منحرف نشوند و از خداوند همیشه سعادت خودشان را بخواهند و تا ابد از شرّ و آفت شیطانهای انس و جن ، دوری کنند و به خدا و انبیاء او و اوصیای انبیاء و ملائکه ی مقرب ، نزدیک شوند .
هر کسی – با هر مرتبه ای که دارد – اگر از خداوند و انبیاء و راه انبیاء و اوصیاء دوری کند ، آخرش به همان اندازه ی دوری اش ، پشیمان خواهد شد و هر کس در هر مرتبه و هر جا و هر کاری باشد ، با نزدیک شدن به آنان، آخر کارش سعادت و خوشحالی است .
امید دارم خدا همه را در صراط مستقیم به گونه ای حفظ و تثبیت کند که گمراهان را بتوانیم به راه بیاوریم ، نه اینکه آنانی را که در راه مستقیم هستند ، گمراه کنیم .
پی نوشت ها:
[1]شرح غررالحکم، ج 1، ص 194.
[2]همان، ج 6، ص 412.
[3]حجرات (49)، آیه 13.
[4]مائده (5)، آیه 27.
[5]نهج‌البلاغه، حکمت 91، ص 1129.
[6]اصول کافی، ج 2، ص 76.
از
مسافرت برگشت وقتی به خانه رسید فهمید که خانه و مغازه اش آتش گرفته و همه
کالا های گران بهایش سوخته و خاکستر شده اند و خسارت بزرکی به او وارد شده
است .
فکر می کنید او چه کرد؟!
آیا خدا را مقصر
دانست و ملامت کرد؟ آیا نا امید و افسرده شد؟ و یا اشک ریخت ؟ او با لبخندی
که بر لب داشت و دلی که سرشار از ایمان بود سر به سوی آسمان بلند کرد و
گفت : "خدایا ! اکنون چه کنم؟
مرد تاجر پس از نابودی کسب پر رونق خود، تابلویی بر ویرانه های خانه و مغازه اش آویخت که روی آن نوشته بود : مغازه ام سوخت ! اما ایمانم نسوخته است ! فردا شروع به کار خواهم کرد!
ایمانی که این گونه اثرات دارد به چه معنایی می باشد؟
ایمان
آن باور درونى است که هر شخص مؤمنى نسبت به خدا و معاد و نبوّت پیامبر
اسلام صلى الله علیه و آله دارد، همان گونه که در روایتی از امام رضا علیه
السلام ایمان این گونه تعریف شده است: ایمان پیمانى قلبى است و تلفّظ زبانى
و عمل با اعضا و جوارح«1»
بله زمانی ما می توانیم جهان را زیبا کنیم و پیام دوستی و محبت و عشق و از خودگذشتگی و آرامش و آسایش را به صورت عملی در جهان اجرا کنیم که دارای ایمان و عقیده محکم و استواری باشیم چون این ایمان به خدا است که انسان را به سوی اعمال زیبا و دوست داشتنی حرکت می دهد همان گونه که در روایتی از امام علی علیه السلام این گونه روایت شده است که حضرت فرمودند: ایمان و عمل همزاد یکدیگر و دو قلو هستند و همچون دو رفیقى هستند که از یکدیگر جدا نمى شوند«2»
بنابراین
معنى ندارد که انسان ایمان داشته باشد؛ ولى به دنبال آن عمل نباشد. اگر
ایمان در پى خود عمل به همراه نداشته باشد، باید در آن ایمان شک و تردید
کرد!
شخصى، که رابطه ایمان و عمل را نمى دانست، خدمت امام صادق علیه السلام رسید و از آن حضرت پرسید: آیا ایمان ترکیبى از عقیده و عمل است، یا تنها عقیده است و اعمال جزء ایمان محسوب نمىشود؟ امام در جواب فرمود:ایمان تمامش عمل است نه این که شاخه اى از آن عمل باشد.
پس اگر کسانی هستند که ادعای ایمان به خدا را دارند ولی اعمالشان خداپسند نیست باید در ایمانشان تجدید نظر کنند.
منابع:
1:الإِیمانُ عَقْدٌ بِالْقَلْبِ وَ لَفْظٌ بِاللِّسانِ وَ عَمَلٌ بِالْجَوارِح « میزان الحکمه، حدیث شماره 1263.»
2: «الْایمانُ وَ الْعَمَلُ اخَوانِ تَوْأمانِ وَ رَفیقانِ لایَفْتَرِقان « غرر الحکم، جلد 2، صفحه 136، حدیث 2094»
3:
الا تُخْبِرُنى عَنِ الْایمانِ، أقَوْلٌ هُوَ وَ عَمَلٌ، امْ قَوْلٌ بِلا
عَمَلٍ؟ فقال علیه السلام الْایمانُ عَمَلٌ کُلُّه « سفینة البحار، جلد
اوّل، صفحه 152.»
دعا بکن ولی اگر اجابت نشد باخدا دعوا نکن،میانه ات با او بهم نخورد
چون تو جاهلی و او عالم و خبیر.
وقتی به خدا بگویی خدایا من غیرازتو کسی را ندارم
خدا غیورست وخواسته ات را اجابت میکند.
اگرمیخواهید دعایتان گیرا شود دوستان و همسایگان
و اهل مملکت تان را جلو بیندازید و اول برای انها دعا کنید.
حاج محمد اسماعیل دولابی
اما این دعا و اجابت، می‌تواند به روشهای مختلف باشد.
بعضی فقط خواسته‌های خود را از خداوند می‌خواهند؛ این خوب است و چنانچه در ادامه‌ی آیه‌ی مذکور آمده است، خود نوعی عبادت است و به خواست خداوند به اجابت می‌رسد اما بعضی از افراد مۆمن و زرنگ و زیرک، برای رسیدن به خواسته‌های خود از طرف خداوند، یک روش غیر مستقیم و جالب بکار می‌برند و آن اینکه آنچه برای خود می‌خواهند را برای دیگران، از خداوند می‌خواهند و به این وسیله، دعایشان به خواست خداوند، زودتر به اجابت می‌رسد و به بیشتر از آنچه از خداوند می‌خواستند می‌رسند.
در این زمینه روایات فراوانی از معصومین علیهم السلام؛ به ما رسیده است که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود:
امام
صادق علیه السلام فرمود:
«دُعَاءُ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یُدِرُّ الرِّزْقَ وَ یَدْفَعُ الْمَکْرُوه [2]
دعائى که بیشتر امید استجابت آن میرود و زودتر به اجابت می‌رسد دعا براى برادر دینى است در غیاب او».
همچنین آن حضرت در روایتی دیگر می‌فرماید: «قَالَ رَسُولُ
اللَّهِ ص :
مَا مِنْ مُۆْمِنٍ دَعَا لِلْمُۆْمِنِینَ وَ الْمُۆْمِنَاتِ
إِلَّا رَدَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ مِثْلَ الَّذِی دَعَا لَهُمْ
بِهِ مِنْ کُلِّ مُۆْمِنٍ وَ مُۆْمِنَةٍ مَضَى مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ
أَوْ هُوَ آتٍ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ إِنَّ الْعَبْدَ لَیُۆْمَرُ
غیاتبِهِ إِلَى النَّارِ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَیُسْحَبُ فَیَقُولُ
الْمُۆْمِنُونَ وَ الْمُۆْمِنَاتُ یَا رَبُّ هَذَا الَّذِی کَانَ یَدْعُو
لَنَا فَشَفِّعْنَا فِیهِ فَیُشَفِّعُهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ
فَیَنْجُو [3]
رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: هیچ مۆمنى نیست که براى مردان مۆمن و زنان مۆمنه دعا کند جز اینکه خداى عز و جل به او باز می‌گرداند مانند آنچه را براى ایشان دعا کرده است بشماره‌ی هر مرد مۆمن و زن مۆمنهاى که از آغاز روزگار در گذشته یا تا روز قیامت به دنیا می‌آید، همانا بندهاى باشد که در روز قیامت دستور می‌دهند که او را بدوزخ ببرند و او را به آن سو می‌کشند، پس مردان مۆمن و زنان مۆمنه می‌گویند: این است آنکه براى ما دعا می‌کرد پس شفاعت ما را درباره‌ی او بپذیر (و او را بدوزخ مبر) خداى عز و جل شفاعت ایشان را در باره‌ی او می‌پذیرد، و آن بنده نجات می‌یابد».
به نظر می‌رسد با توجه به ریشه لغوی اقامه، که از قیام ـ در مقابل قعود است ـ اقامه نماز را به معنای برپایی آن بگیریم در مقابل آن زمین ماندن و زمین‌گیر شدن و بیاعتنایی به آن است و این معنا دارای مصادیقی است:
الف ـ گزاردن درستِ نماز با حدود و شرایط آن؛
ب ـ به جای آوردن نماز به نحو کامل و احسن؛
ج ـ تداوم در برپایی نماز؛
د ـ تلاش برای مطرح کردن و گسترش نماز در جامعه.
راغب در مفردات گوید: «و لم یأمر تعالی بالصّلوة حیثما امر و لا مدح به حینما مدح الاّ بلفظ الاقامة تنبیها انّ المقصود منها توفیة شرائطها لا الاتیان بهیئاتها...؛1 در تمام مواردی که خداوند به نماز امر یا مدح به آن کرده است واژه اقامه نماز آمده است تا به این معنا توجه داده شود که مقصود از نماز، گزاردن نماز واجد شرایط است نه تنها به جای آوردن هیأت نماز(بدون روح).»
در قرآن کریم، اقامه نماز با ویژگیهای ذیل مطلوب است:
